Μυθολογία της Καλαμάτας
Στη θέση της σημερινής Καλαμάτας βρισκόταν αρχαίος οικισμός Φαραί σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία η Φαραί ήταν μια από τις επτά πόλεις που υποσχέθηκε ο Αγαμέμνονας να δώσει στον Αχιλλέα, με την λήξη του τρωικού πολέμου .
Οι Αχαιοί βρέθηκαν στην περιοχή γύρω στα 1600 π.χ και προέρχονταν από την Θεσσαλία, ως απόγονοι του Θεσσαλού Αίολου .
Στην Μεσσηνία ηγεμόνευε ο Περιήρης γιος του Αιόλου , παντρεύτηκε πρώτος την κόρη του Περσέα , Γοργοφόνη και απέκτησε γιους, τον Λεύκιππο και τον Αφαρέα.
Ο Λεύκιππος βασίλευε στην ανατολική Μεσσηνία και ο Αφαρέας στην δυτική.
Στο δικό του βασίλειο , ο Λεύκιππος, παντρεύτηκε την Φιλόδικη και απέκτησε τρεις κόρες, τις Κορωνίδα , Ιάλεια , και Φοίβη.
Ο μύθος της Κορωνίδας
Την Κορωνίδα, κατά την Μεσσηνιακή εκδοχή , ερωτεύτηκε ο θεός Απόλλωνας και απέκτησε μαζί της γιο, τον Ασκληπιό, Η Κορωνίδα ενώ ήταν έγκυος στο θεό Ασκληπιό, απάτησε το θεό Απόλλωνα με τον Ίνο. Το νέο της απιστίας έφερε στον Απόλλωνα το κοράκι. Ο θεός τιμωρώντας το, για την κακή είδηση που έφερε, άλλαξε το χρώμα του από λευκό σε μαύρο. Ο θεός Απόλλωνας έκαψε την άπιστη, σώζοντας το μωρό που είχε στα σπλάχνα της και παρέδωσε τον μικρό Ασκληπιό στον Κένταυρο Χείρωνα. Στη Μεσσηνία, έλεγαν, γεννήθηκε ο γιός του Ασκληπιού, Μαχάων, γιατρός των Αχαιών στην εκστρατεία στην Τροία.
Ο θεός Ασκληπιός ήταν ο θεός γιατρός των αρχαίων Ελλήνων με πλήθος συνταγές βασισμένες στη χρήση του ελαιολάδου. Ιατρείο του θεού Ασκληπιού υπήρχε από τα αρχαία χρόνια στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα δίπλα στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.
Οι απόγονοι του Ασκληπιού, οι Ασκληπιάδες, είχαν στην επικράτεια τους τις Ιθώμη, Τρίκκη και Οιχαλία. Οι πόλεις αυτές είναι μεσσηνιακές με την Ιθώμη να ταυτίζεται με τον ομώνυμο τειχισμένο λόφο πάνω από τη Μεσσήνη και την Οιχαλία να μην είναι άλλη από την παλιά Ανδανία του Πολυκάονα. Όσο για την Τρίκκη, στα ιστορικά χρόνια, έδειχναν τα ερείπια της στα βόρεια του νομού.
Επιπλέον αναφέρεται ότι η Κορωνίδα γέννησε τον Ασκληπιό στην Πελοπόννησο, όπου είχε ακολουθήσει τον πατέρα της σε κάποια εκστρατεία του (στην Τρίκκη της Μεσσηνίας ή στην Επίδαυρο ή στην Αρκαδία).Τέλος, στον μυθικό Διονυσιακό Κύκλο, η Κορωνίδα εμφανίζεται ως νύμφη, μια από τις αδελφές Υάδες, που ανέθρεψε μαζί με τια αδελφές της Φιλία και Κλείδη τον Διόνυσο με εντολή του Δία. Αργότερα, όταν ο Βούτης απήγαγε την Κορωνίδα και την εξανάγκασε να τον παντρευτεί, τιμωρήθηκε από τον Διόνυσο, που του εμφύσησε ιερή μανία (τρέλα).Ο αστεροειδής 158 Κορωνίς (158 Koronis), που ανακαλύφθηκε το 1876, πήρε το όνομα του από αυτό το μυθικό πρόσωπο.
Μύθοι για το ελαιόλαδο (Οινότροπες)
Κατά μια μεσσηνιακή εκδοχή, η Σπερμώ, η Οινώ και η Ελαΐς, κόρες του Άνιου
και της Δωρίππης, είχαν από τον παππού τους τον Διόνυσο ένα μοναδικό χάρισμα ‘……ποιείν εκ γης σίτον, οίνον και έλαιον. Ότε θελήσουσι καρπόν τρυγώσι και η μεν Οινώ τον οίνον εποίει, η δε Σπερμώ τα σπέρματα , το έλαιον δε η Ελαΐς.
Ποιες ήταν οι Οινότροπες της αρχαιότητας; Το επίθετό τους κυριολεκτικά σημαίνει αυτές που μεταβάλλονται από νερό σε κρασί. Τούτο όμως, όπως θα δούμε παρακάτω, δεν ίσχυε για όλες παρά μόνον για την Οινώ. Οινότρες ή Οινότροφες κατά τον Απολλόδωρο (Επιτ . ΙΙΙ, 10) ήταν οι κόρες του βασιλιά της Δήλου Ανία και της Δωρίππης που άκουγαν στα ονόματα Οινώ, Σπερμώ και Ελαϊς.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Άνιος σύμφωνα με την μυθολογία ήταν υιός του Απόλλωνα και της Ροιώς που αυτή είχε με την σειρά της πατέρα τον Στάφυλο και παππού τον ίδιο τον Διόνυσο. Από τον έρωτά της με τον Δία απέκτησε έναν υιό, τον Αίνιο, όσο όμως ήταν έγκυος ο πατέρας της ο Στάφυλος, ο οποίος δεν γνώριζε πως ο εγγονός του είχε πατέρα θεό, έβαλε την κόρη του μέσα σε μια λάρνακα και την άφησε στην θάλασσα.
Η λάρνακα με την Ροιώ κατά την παράδοση έφτασε στην Εύβοια (ή ακόμη και στην Δήλο) όπου εκεί γεννήθηκε ο Αίνιος. Οταν αυτός μεγάλωσε ο θεός τον έφερε στην Δήλο όπου τον έκανε βασιλιά της. Κάποια στιγμή περνώντας πειρατές από το νησί κουβάλησαν μαζί τους την Δωρίππη, αυτήν την είχαν απαγάγει από την Θράκη και την πούλησαν στον Άνιο αντί ενός ίππου. Μαζί έκαναν τις τρεις κόρες, αυτές τις οποίες προαναφέραμε παραπάνω και τις οποίες ο παππούς τους ο Διόνυσος τις χάρισε κάποιες μαγικές ιδιότητες, στην Οινώ να παράγεί από την γη οίνο, στην Σπερμώ καρπούς και στην Ελαϊδα λάδι.
Μια άλλη παράδοση της αρχαιότητας θέλει τον Αγαμέμνονα με τους αχαιούς να έχουν περάσει από την Δήλο όπου ο βασιλιάς της, γνωρίζοντας έναν χρησμό που έλεγε πως μετά από δέκα χρόνια θα καταφέρουν να πορθήσουν την Τροία, τους ζήτησε να μείνουν εκεί για εννέα χρόνια και να τους τρέφουν οι κόρες του με λάδι, καρπούς και κρασί, και να φύγουν τον δέκατο. Οι αχαιοί δεν δέχθηκαν, θέλησαν όμως να πάρουν μαζί τους της κόρες του Ανίου,
παρενέβη τότε ο Διόνυσος μεταμορφώνοντας τις εγγονές του σε περιστέρια ή κλήματα αμπέλου πιο σωστά, και σώζοντας τις με αυτόν τον τρόπο.
Ο Μύθος του δέντρου της ελιάς
Ο μύθος του διαγωνισμού της θεάς Αθηνάς, θέα της σοφίας, με τον θεό Ποσειδώνα, θεό της θάλασσας, για την ονομασία της τότε πρόσφατα χτισμένης πόλης στο έδαφος της Αττικής του βασιλιά Κέκροπα λέει ότι για να τελειώσει αυτή τη διαφωνία ο Δίας ο πατέρας των θεών αποφάσισε ότι η πόλη θα έπαιρνε το όνομα αυτού που θα πρόσφερε το πολυτιμότερο δώρο στους πολίτες της.
Ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινα του πάνω σε ένα βράχο. Στο μέρος που χτύπησε, έγινε ένα πηγάδι γεμισμένο με αλμυρό νερό <<Όταν πρόκειται να ξεκινήσετε για μακρινό ταξίδι θα αφουγκράζεστε το πηγάδι. Αν ακούσετε τη βουή της θάλασσας μην ξεκινήσετε γιατί μεγάλη φουρτούνα θα συναντήσετε στο δρόμο σας >>είπε ο Ποσειδώνας.
Η Αθηνά χτύπησε το δόρυ της στον βράχο και φύτρωσε μια ελιά φορτωμένη με καρπούς. Ο διαγωνισμός τελείωσε με τη νίκη της θεάς, μια και η θεά έφερε στους πολίτες το δένδρο της ελιάς και τους υποσχέθηκε ότι ο καρπός της ελιάς θα τους χορταίνει, θα τους θεραπεύει, θα τους φωτίζει και το κλωνάρι της θα είναι το σύμβολο της ειρήνης. Έτσι η ελιά ανακηρύχτηκε ιερό δένδρο της πόλης που ονομάστηκε Αθήνα.
Το 433πχ ολοκλήρωση του Παρθενώνα, η ζωφόρος απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων και στην δυτική πλευρά την διαμάχη Αθηνάς - Ποσειδώνα και την ιερή ελιά στο κέντρο.
Στην Ακρόπολη των Αθηνών υπήρχε η ιερή ελιά της θεάς Αθηνάς, η πρώτη ελιά που η θεά χάρισε στους Έλληνες και στην Ακαδημία οι δώδεκα ιερές ελιές, οι Μοριαί, και ο ιερός ελαιώνας από τον οποίο προερχόταν το λάδι που δινόταν ως έπαθλο στους νικητές των Παναθηναίων. Ενδεικτικό της σημασίας της ελιάς για την πόλη των Αθηνών είναι ότι στα νομίσματα τους απεικόνιζαν την θεά Αθηνά με στεφάνι ελιάς στο κράνος της και έναν αμφορέα με λάδι ή με ένα κλαδί ελιάς.
Το νόημα του μύθου της Κορωνίδας
Σύμφωνα, λοιπόν, με την μυθολογία και κατά τον Πίνδαρο, ο Απόλλωνας, Θεός του Ήλιου και η Κορωνίδα αποκτούν τον Ασκληπιό, το οποίο είναι πρόσωπο ιστορικό που κατατάσσεται ανάμεσα στους ημίθεους για το θαυμάσιο έργο προσφοράς στην ανθρωπότητα, και το οποίο ενσαρκώνει την υψηλή ιδέα της ιατρικής κι επομένως τη δύναμη που έδινε πάντα η Φύση στον άνθρωπο για την καταπολέμηση των νόσων.
Ο πατέρας του Ασκληπιού, ο Απόλλωνας, τον εμπιστεύτηκε στα χέρια του Χείρωνα Κένταυρου, που τον εκπαίδευσε στις πεδιάδες και στα άλση του Πηλίου της Θεσσαλίας. Απ' αυτόν πήρε τις πρώτες αρχές της ιαματικής τέχνης κι έμαθε πολύ καλά τα βότανα, και την ευεργετική χρήση του ελαιολάδου, πράγματα που με τη σειρά του δίδαξε στους γιους του Μαχάονα και Ποδαλείριο, ήρωες του Ομήρου που διέπρεψαν σαν στρατηγοί -ιατροί στο Ελληνικό στρατόπεδο . Ο ίδιος ο Ασκληπιός έδρασε πριν τον Όμηρο και πέθανε σύγχρονα με τον Ηρακλή 53 χρόνια πριν την πτώση της Τροίας.
Το γεγονός ότι πατέρας του Ασκληπιού είναι ο Θεός του Φωτός, του Ήλιου, τονίζει την αναγνώριση της μεγάλης αξίας του Ηλιακού Φωτός από άποψη υγιεινής ήδη, από την αρχαιότητα. Το δε γεγονός ότι η γέννηση του Θεού της ιατρικής έγινε από γυναίκα θνητή και πατέρα Θεό δείχνει ότι η Ιατρική δεν είναι εντελώς θεία, δηλ. αλάνθαστη, αλλά μετέχει της ανθρώπινης αδυναμίας. Προέρχεται εκ φύσεως από τους Θεούς, τελειοποιήθηκε με την τέχνη (Χείρωνας) και στηρίζεται ευλαβικά στη μέση. Είναι αναγκαία η τήρηση και των δύο ιδιοτήτων και αν κανείς ξεχάσει την θεία καταγωγή της -όπως η μάνα του μόλυνε την θεία υπόσταση πηγαίνοντας με τον Ίνο- τότε επέρχεται η τιμωρία.
Αν η ιατρική ξεχάσει την ανθρώπινη φύση και ατενίσει σε υπέρτερα των δυνάμεων αυτής έργα -που ανήκουν στους Θεούς- (ο Χείρων και ο Ασκληπιός ανάσταιναν και νεκρούς) τότε επέρχεται τιμωρία -τον Ασκληπιό τον κατέκαυσαν. Έτσι, η ιατρική είναι μεν θεία τέχνη, ο λειτουργός όμως αυτής είναι άνθρωπος, επομένως αδυνατεί να βαδίσει εναντίον των φυσικών νόμων.
Τον κανόνα αυτό τον τηρούσαν οι Ασκληπιάδες, το δε πρώτο ίαμα στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, ένα από τα 320 συνολικά Ασκληπιεία ανά τον Ελλαδικό χώρο, ήταν: "Θεός τύχα αγαθά, ιάματα του Απόλλωνος και του Ασκληπιού".
Ακόμη και οι λαϊκοί γιατροί παραδέχονταν την επιρροή της θρησκείας και την θεωρούσαν μεγάλο σύμμαχο, όπως φαίνεται από την επιγραφή που αφιέρωσε το σωματείο των Γιατρών στον Ασκληπιείο των Αθηνών και όπου επικαλούνταν την αγαθή τύχη, την Υγεία και τον Ασκληπιό.
Θεραπευτήρια στην αρχαία Ελλάδα
Στα Ασκληπιεία, όπου γίνονταν θεραπευτικές εργασίες , η ιατρική περίθαλψη ήταν μυστική και κληρονομική, ο δε Λουκιανός αναφέρει ότι οι μετέχοντες στην θεραπευτική διαδικασία έπαιρναν όρκο σιωπής ότι δεν θα φανέρωναν τα ιατρικά ή άλλα μυστικά τους. Βεβαίως, μόνο οι πρεσβύτεροι ήταν μυημένοι στα απόρρητα, οι νεώτεροι δεν είχαν καν το δικαίωμα να ρωτήσουν. Μόνον οι ανώτεροι στην ιεραρχία ασκούσαν την ιατρική, οι άλλοι περιορίζονταν στις θρησκευτικές θεραπείες οι οποίες παρουσίαζαν στενές σχέσεις με τα Ελευσίνια μυστήρια. Οι μυημένοι είχαν μεταξύ τους επικοινωνία, αλληλογραφία και συνεργασία και πολλές φορές ιερείς από το ένα Ασκληπιείο πήγαιναν σε ένα άλλο για να αντιμετωπισθούν συγκεκριμένες δύσκολες θεραπείες.
Της όλης διαδικασίας προϊστατο ο Πρωθιερέας ή Μεγάλος Ιερέας και τον βοηθούσαν οι Πυροφόροι, που εκτελούσαν χρέη διακόνου και βοηθών στις ιατρικές εργασίες, οι Ιερομνήμονες και οι θεράποντες νοσοκόμοι που ονομάζονταν Ασκληπιάδες. Ανάμεσά τους υπήρχαν και γυναίκες οι οποίες ανήκαν στην τάξη των Νακόρων ή Ζακόρων. Ο Γαληνός λέει ότι πριν από τον Ασκληπιό, η ιατρική ήταν "απολύτως εμπειρική και μόνο δια φυτών εθεραπεύοντο οι άνθρωποι, ενώ αυτός την ανύψωσε σε θεία επιστήμη".
Στα Ασκληπιεία, που επεκράτησαν μετά τον 5ο π.χ. αιώνα, γιάτρευαν με ότι μέσα διέθεταν και με μυστικές συνταγές, και με βάση την ολιστική ιατρική , Οι ιερείς πίστευαν ότι έπρεπε ο άνθρωπος να επιδιώκει την βοήθεια της φύσης το μεν δια της υγιεινής, το δε δια της τεχνικής θεραπείας. Ο Ασκληπιός είχε μεταβιβάσει σ' αυτούς την ιατρική αγωγή δια της χρήσεως των διαφόρων φαρμάκων και χειρουργικών μέσων που παρέμεναν μυστικά. Ο Ιπποκράτης άντλησε πολλά πρακτικά διδάγματα της επιστήμης από πηγές κρυμμένες στα Ασκληπιεία και από την μελέτη των εκεί πινάκων και πλακών.
Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν διάσπαρτοι ναοί-θεραπευτήρια του θεού Ασκληπιού, τα Ασκληπιεία, από τα οποία το πιο ονομαστό ήταν ο Ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, ο οποίος ήταν για τον Ασκληπιό ότι ήταν για τον Απόλλωνα οι Δελφοί. Ο μύθος θέλει τον Ασκληπιό να έχει γεννηθεί στην Επίδαυρο ''εν θυώδει τεμένει'' (στο τέμενος που ευωδίαζε) και ότι εδώ απέκτησε την περίφημη δύναμή του ως Θεός ''Ιατήρ''. Τη μία θεραπεία ακολουθούσε η άλλη, έως ότου, κατά το μύθο, ανάστησε ακόμα και νεκρούς, όπως τον Ιππόλυπο από την Τροιζήνα.
Μετά τη δύση του ηλίου, έχοντας νηστέψει από κρασί και ορισμένες τροφές και μετά από σύντομο καθαρτήριο λουτρό στο Θόλο, ο ασθενής φορώντας λευκό μανδύα προσέφερε θυσία στον Ασκληπιό και εισερχόταν στο Άβατον, όπου ελάμβανε χώρα η εγκοίμηση. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο ιερέας-ιατρός ντυμένος ως θεός Ασκληπιός επισκεπτόταν και θεράπευε τους μισοκοιμισμένους πιστούς συνοδευόμενος από τις κόρες του, βοηθούς, υπηρέτες, και ένα σκύλο ή φίδι, που συμμετείχαν στη θεραπευτική τελετουργία π.χ. γλείφοντας τις πληγές του αρρώστου.
